Η λυγαριά (Vitex agnus-castus) είναι ένας φυλλοβόλος, πολυετής θάμνος, γνωστός και με τις ονομασίες λυγιά, αγνή και κοπανίτσα. Είναι πολύ ευλύγιστο φυτό, γι’ αυτό έχει πάρει και την αντίστοιχη ελληνική ονομασία, και μπορεί να φτάσει σε ύψος και τα 3 μέτρα. Σχηματίζει φύλλα αντίθετα, γραμμοειδή έως λογχοειδή, που είναι ανά πέντε ενωμένα στον κεντρικό βλαστό, μοιάζοντας με παλάμη. Τα άνθη της φέρονται επάκρια σε σταχυόμορφες ταξιανθίες, έχουν χρώμα συνήθως λιλά, αλλά και ροζ ή λευκό, και αναδύουν ιδιαίτερο άρωμα. Η ανθοφορία διαρκεί από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο, την οποία διαδέχεται η καρποφορία, μέχρι το Νοέμβριο. Ο καρπός της είναι αρωματική δρύπη, κόκκινου χρώματος και οι σπόροι μαύροι, που μοιάζουν με κόκκους πιπεριού.

Η λυγαριά είναι γενικά ανθεκτικό φυτό. Προτιμά τις ηλιόλουστες θέσεις και τα ελαφρά, μέτρια έως υγρά εδάφη, αλλά με καλή αποστράγγιση. Το χειμώνα χάνει το φύλλωμά της και μάλιστα μπορεί να κλαδευτεί πολύ αυστηρά. Το ισχυρό και ανθεκτικό της, όμως, ριζικό σύστημα οδηγεί σε αναβλάστηση την άνοιξη. Σε περιοχές με πολύ έντονους χειμώνες, ωστόσο, καλό είναι να προστατεύεται από την παγωνιά και τους ξηρούς ανέμους. Δεν απειλείται γενικά από ασθένειες και έντομα. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο το φθινόπωρο ή την άνοιξη ή με μοσχεύματα ημίσκληρου ξύλου το καλοκαίρι. Παρατηρείται συχνά το φαινόμενο να πολλαπλασιάζεται έντονα με τους πεσμένους σπόρους, με αποτέλεσμα να θεωρείται επεκτατικό είδος. Έτσι, χρειάζεται να υπάρχει έλεγχος για αποφυγή κατάπνιξης γειτονικών ειδών.

Η λυγαριά φυτεύεται σε κήπους με μεσογειακό κλίμα, σε φράχτες, αλλά και σε αστικές περιοχές όπου προσδίδει όμορφο αισθητικά αποτέλεσμα, αναδύοντας το απαλό της άρωμα. Οι ευλύγιστοι βλαστοί της χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για την κατασκευή καλαθιών. Ακόμα, ο καρπός της φαίνεται να έχει ορισμένες δράσεις επί της ανθρώπινης υγείας. Από την αρχαιότητα, οι μαύροι σπόροι χρησιμοποιούνταν στη μαγειρική ως καρύκευμα, ενώ το έγχυμα αυτών χρησιμοποιείτο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του άγχους και της αϋπνίας. Ακόμα, το χρησιμοποιούσαν ως αντιαφροδισιακό, ιδιότητα στην οποία οφείλει και το επίθετο agnus, δηλαδή αγνός. Σήμερα, θεωρείται πως το αφέψημα ή το βάμμα της λυγαριάς συμβάλλει στην αντιμετώπιση γυναικολογικών διαταραχών, ενώ μελέτες έχουν αποδείξει την αντιμικροβιακή και αντιοξειδωτική δράση του εκχυλίσματος λυγαριάς, με μελλοντικές προοπτικές στη βιομηχανία φαρμάκων, καλλυντικών και τροφίμων.

Η χορήγηση και η κατανάλωση των φυτών και των βοτάνων πρέπει πάντοτε να γίνεται με την καθοδήγηση κάποιου ειδικού ιατρού – θεραπευτή. Οι παρούσες πληροφορίες δεν αποτελούν συμβουλές για χρήση ή κατανάλωση φυτών και βοτάνων, αλλά έχουν καθαρά ενημερωτικό σκοπό.